Doğal bal, arıların çiçek özlerini toplaması yoluyla ve dışarıdan herhangi bir müdahale olmadan üretilir.

Herhangi bir katkı maddesi içermeyen bala organik bal denir.  Balın doğal olup olmadığını, herhangi bir ilaç, katkı v.b içerip içermediğini yalnızca balın tadından, kokusundan ya da görüntüsünden anlayabilmek mümkün değildir. Balın kalitesini anlayabilmek için ayrıca laboratuvar testlerine de ihtiyaç vardır.

Balın doğal olmasının yanı sıra, tüketim aşamasına kadar geçen sürede de doğallığının korunmasına özen gösterilmelidir. Balın alınması, sağılması, paketlenmesi balın doğallığını koruyacak ve kalitesini artıracaktır.

Ham maddesi çiçek özü olan bal, kaynağına göre çiçek balı (yonca balı, narenciye balı, yayla balı gibi) ve salgı (çam balı, meşe balı, köknar balı) balı; elde ediliş yöntemine göre ise petek balı, süzme balı ya da pres balı olarak türlere ayrılabilir.

Türkiye özellikle de çam balı üretiminde dünyada sayılı ülkelerin arasındadır ve yaklaşık dünya çam balı üretiminin %90’ına yakını ülkemizden sağlamaktadır.

Balın özellikleri, mevsimsel etkilere, bitkilere, çiçeklere, yöreye ve arıların cinsine göre değişiklik arz eder.  Bu yüzden gerek tadı, aroması, kokusu gerekse akışkanlığı ve kıvamı açısından standart bir baldan bahsetmek mümkün değildir.  Bilimsel araştırmalar neticesinde, balın özünde başta fruktoz, levuloz ve sakaroz olmak üzere 15 şeker molekülü tespit edilmiştir. Balın sadece %17’si sudan oluşmaktadır. Balda yer alan diğer önemli mineraller ise demir, sodyum, kükürt, bakır, çinko,  magnezyum, fosfor, polen, manganez, gümüş, alüminyum, azot, albumin ve diğer asitlerdir.  Ayrıca bal B ve C vitaminleri deposudur.

Sahte ballar, doğal arı ürünleri haricinde maddeler kullanılarak, bala benzer ürünlerin elde edilmesiyle oluşturulur. Örneğin, mısır ve şeker şurubuna bal enzimi katılarak, arıya şeker şurubu verilerek veya gerçek balla sahte bal karıştırılarak doğal olmayan hileli ballar üretilmekte ve satılmaktadır. Tüm bu hileli yöntemlerle elde edilen balın, doğal bal adı altında satılması hem balda sahteciliğe girer hem de insan sağlığını tehdit eder.  Aldığımız balın doğal olup olmadığını, doğal balın bazı ayırt edici özelliklerinden yola çıkarak anlayabiliriz.

DOĞAL BALIN ÖZELLİKLERİ:

Bu konuda yapılan araştırmalar, balın yalnızca kıvamına, rengine, kokusuna ve tadına bakarak balın gerçek doğal bal olup olmadığını anlamanın zor olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla laboratuvar analizlerine tabi tutmak bu konuda en sağlıklı cevabı verecektir. Yapılan araştırmalar sonucunda doğal (saf) balı sahte baldan ayıran bazı özellikler ortaya konulmuştur:

*Doğal bal bozulmaz, ama soğuk ortamlarda kristalleşebilir. Ancak şeker şurubu ilave edilmiş sahte ballar, içeriğinde doğal özler bulunmadığı için kristalleşmez. Doğal bal genelde 14 derecede ve altında muhafaza edilirse kristalleşir (şekerleşir) ve kristalleşen doğal bal 45 dereceyi geçmeyen bir sıcaklıkta ısıtıldığında tekrar eski kıvamına döner.

*Gerçek balın çok özel bir kokusu vardır. Bunu bal şişesini veya bal kabını açıp kapatırken daha çok hissedersiniz.

 *Doğal bal kaynatılmamış baldır. Gerçek bal glikozlu bala göre daha koyu kıvamdadır. Toplum arasında genellikle akışkan bal doğal bal olarak algılanır ve bu yüzden de akışkan ballar satın alınır. Halbuki akışkan bal 90-100 derecede kaynatılarak ambalajlanmıştır ve kaynatılma işlemi, balın içerisindeki birçok vitamin ve enzimleri öldürmektedir.  

*Bal buzdolabında şekerleniyorsa gerçek baldır. Buzdolabında yaklaşık bir ay bekleyen balın krem ya da tereyağ kıvamına gelmesi balın doğal olduğunu gösteren işaretlerden biridir.

*Doğal gerçek bal, kaşıkla alındığında kesintisiz gelir. Akışkanlığı süreklidir. Ancak kesik kesik akan bal sahtedir. Çiçek balı hızlı, çam balı ise daha yavaş akar.

*Gerçek bal şerbet gibi aşırı tatlı değildir. Yapay bal daha tatlıdır. Doğal bal ağza alındığında birden fazla tat hissedilir. Glikozlu ballarda ise şeker tadı yoğundur. Bazen şekerden elde edilmiş yapay bala çam balı karıştırılarak doğal balmış gibi satılmaktadır. Buna dikkat etmek gerekir.

*Balı test etmek için şu yöntem de kullanılabilir: Bir kaçık bal, ocakta ısıtılır. Kaynama neticesinde eğer balın renginde bir değişme yoksa bal doğaldır. Eğer balın rengi kahverengiye doğru dönüyorsa bal şekerle üretilmiş doğal olmayan bir baldır.

*Aynı hacme sahip iki kaba, süzülmüş organik ve glikozlu bal koyup ağırlıkları karşılaştırıldığında gerçek bal daha ağır gelir.

*Organik balın, şeker ile yapılan bala göre tadı daha keskindir. Ve genizde hafif bir yanma yapar. Genzin yanma derecesi doğal balın türüne göre değişiklik arz eder.

*Gerçek balın rengi türüne göre koyu renklerin tonlarında olur. Ancak glikozlu ballar açık cam renginde ve daha şeffaf görünümlü olur.

*Düzenli tüketildiğinde gerçek balın şeker hastaları için tehlikeli bir etkisi olmaz. Ama şekerden üretilmiş suni bal şeker hastalarını komaya dahi sokabilir.